2023 жылғы 31 қаңтарда онлайн форматта ҚазҰЖҒА жанындағы Қазақстанның Пугваш комитетінің 6-шы отырысы өтті, оған Қазақстанның Пугваш комитетінің және Комитеттің Жастар бөлімінің мүшелері, сондай-ақ шақырылғандар қатысты. Комитет хатшылығы ҚПК туралы Ереженің 4.2-тармағына сәйкес кворумның бар екендігі туралы хабардар етті және дауыс беру арқылы ҚазҰЖҒА жанындағы Қазақстанның Пугваш Комитетінің 6-шы отырысының "күн тәртібі" бекітілді.
Отырыстың ашылуында Комитет Төрағасы - профессор В.С. Школьник 2022 ж. мерейтойлық күндерін атап өткен бірқатар Комитет мүшелерін, профессорларды – М.К. Наурызбаевты 80 жылдығымен, Е.А. Мамбетказиевты 85 жылдығымен, М.М. Буркитбаевты 70 жылдығымен және К.К. Қадыржановты "Ғылымның жыл қайраткері" номинациясы бойынша "Алтын Адам – Жыл адамы" сыйлығының Лауреаты атағын алуымен тағы да құттықтады.
Кіріспе сөзінде профессор В.С. Школьник, 27.01.2022 ж. ҚПК-ның 5 - ші отырысында барлығы мақұлдаған "Комитеттің 2022 жылға арналған іс - шаралар жоспарының" барлық 4 бөлімі бойынша Комитет барлық іс-шараларды іс жүзінде орындағанын атап өтті және әлемдегі қазіргі жағдай туралы өзінің жалпы әсерін айтып, ядролық қауіп-қатер - абстрактілі алаңдаушылық емес екенін, бүкіл халықаралық қауымдастыққа әсер ететін өте маңызды мәселе және біз оны күн сайын есте ұстауымыз керек деп атап өтті.
Пагуош ғалымдар қозғалысының жиналыстарда әзірлеген және ПҒҚ Хатшылығы келесі мәселелер бойынша жариялаған шоғырландырылған пікірлеріне назар аударды:
- Жаһандық қауіпсіздік, оның ішінде Украинадағы соғыс жағдайына алаңдаушылық және Еуропа ішіндегі шиеленіс күшейген жағдайда ядролық қаруды қолдану қаупін жоққа шығаруға болмайды. ПҒҚ-ның барлық қатысушылары әлемді құтқаратын, осы дағдарыстық жағдайдан шығудың жедел шешімдерін табуға жауапты;
- Украинадағы соғыстың салдары да айқын: ауыр шайқастар қоршаған ортаны уландыруда және әлемнің көптеген бөліктерін азық-түлікпен қамтамасыз ететін астық дақылдарын жоюда;
- Әлемдік экономиканың басқа аспектілері Украинадағы соғыстан қатты зардап шекті: Еуропа елдеріне газ және мұнай жеткізу айтарлықтай шектеулерге ұшырады, көптеген мемлекеттерде инфляция жоғарылады және басқа да көптеген жағымсыз салдарлар бар;
- Өкінішке орай, тәуекелдер Украинадағы соғыстың тікелей салдарымен ғана шектелмейді. Иранның ядролық келісімі (БКІЖ) іс жүзінде жойылды дерлік және бұл Иранды ядролық бағдарламасын одан әрі дамытуға итермелейді.
- Израильдің істері де үлкен алаңдаушылық тудырады.
- Оңтүстік Корея мен Жапонияда Ұлттық ядролық әлеуетті жақтаушылар күшейе түсті.
- Корея, АҚШ және Жапония арасындағы Солтүстік-Шығыс Азиядағы әскери әрекеттер де алаңдаушылық туғызады. ҚХДР-да ядролық қаруды сатып алу оның қауіпсіздігін арттырды деп айтуға негіз бар.
- Қытай, АҚШ және Тайваньдағы жағдай да алаңдатады. Қатысушы тараптардың әрекеттері мен риторикасы үміт тудырудан алыс.
- Украинадағы соғыс басқа ядролық қауіптерді артқа ысырады және бұл да апаттың үлкен қаупі. БҰҰ Жарғысына, көпжақты және екіжақты шарттарға және басқа да келісімдерге негізделген барлық қауіпсіздік архитектурасына қауіп төніп тұр.
- Бейбітшілік пен қауіпсіздік ортақ игіліктер болып табылады: егер бәрі бірдей сезінбесе, ешбір ел өзін қауіпсіз сезіне алмайды.
ПҒҚ алаңы барлық елдердің ғалымдары кездесетін, қауіпсіздіктің маңызды мәселелерін талқылап, сөйлесе алатынын әлемдегі сирек алаңдардың бірі екенін атап өтті. Пагуош қозғалысына, әдетте, әр елдің ең білімді, сауатты, элитасы қатысатыны түсінікті. Мұнда талқыға алынатын ғылыми-техникалық бірлескен бағдарламалар, оның ойынша, бұл қозғалыстың, бейбітшілік үшін күрестің өте маңызды бөлігі екенін ескерді. Бұл бірлескен ынтымақтастықтың ғылыми нәтижелерін алу ғана емес, сонымен қатар осы ғылыми-техникалық бағдарламаларға қатысушылар арасында, яғни ғалымдар арасында сенімділікті арттыру мүмкіндігі екенін байқады. Сонымен, жаһандық қақтығыстардың қаупі азаяды, бұл Пугваш комитетінің ғалымдарға ынтымақтастыққа көмектесуінің себебі болып табылатынын айтты.
Қазақстан – Шығыс, АҚШ, ЕО және РФ сияқты елдермен жаһандық қауіпті азайту бойынша жұмыс тәжірибесі бар бірегей ел екендігіне назар аударды. Осыны ескере отырып, Қазақстанның қазіргі президенті Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев Сенат Төрағасы бола тұра, ҚазҰЖҒА жанындағы Қазақстанның Пугваш комитетін құруға бастамашы болғанын және қазір Комитет жұмыс істеп жатқанын ескере кетті. Жағдай жақсы емес, демек, Комитет мүшелері одан да жақсы және қарқынды жұмыс істеу керек екенін айтты.
Комитет хатшысы, профессор Т.З. Ахметов "2022 жылға арналған ҚПК іс-шаралар жоспарының орындалуы туралы" және "2023 жылға арналған ҚПК іс-шаралар жоспары" жобасын ұсынды.
Күн тәртібіндегі мәселелерді талқылауда сөз сөйледі:
- Ф.-м.ғ.д. Б.М. Ибраев, "Маңғыстау атом - энергетикалық комбинатында сұйық радиоактивтік қалдықтарды (СРҚ) кәдеге жарату" жобасын ұсынды, онда бүгінгі күні шамамен 3000 текше метр жоғары белсенді СРҚ бар, олардың жай-күйі ыдыстардың ағуына байланысты үлкен дабыл тудырады. Жобаны осы типтегі жұмыстарда тәжірибесі бар отандық мамандар жүзеге асыра алады және МАЭК-те 10 текше метр СРҚ-дан алдын-ала тазартуды өте жақсы нәтижелермен жүргізді. Осы пилоттық жобаны "Самұрық-Қазына" ҰӘҚ арқылы қаржыландыруды қолдауда Комитеттен көмек сұрады, бұл отандық әзірлемелерді дамытуға нақты үлес болар еді;
- Б. ғ. к. Ж.К. Масалимов биоқауіпсіздік бойынша білім беру курстарын және / немесе бағдарламаларын әзірлеу туралы бастама көтерді, бұл қазіргі жағдайда биологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету шараларының тиімділігін арттырудың маңызды буындарының бірі болып табылады және ұзақ мерзімді перспективада биотехнология мен сабақтас ғылымдардың қарқынды дамуын ескерсек, осы саладағы білімге деген сұраныс барған сайын арта түсетінін атап өтті;
- PhD П.В. Тарлыков Ж.К. Масалимовтың бастамасын қолдап, соңғы екі онжылдықта биоқауіпсіздік саласындағы мамандарды даярлау іс жүзінде тоқтағанын атап өтті. Ұлттық және өңірлік жоғары оқу орындары деңгейінде биоқауіпсіздік саласында кадрлар даярлауды қайта бастау үшін PhD диссертациялары өте аз қорғалды, бұл-микробиология, вирусология. 2023 жылы биоқауіпсіздік саласында іс-шара өткізетіндерін, бұл туберкулезбен көбірек байланысты екенін және туберкулез микробактериясы - №1 өлтіруші, өлім-жітім бойынша әлемдегі №1 инфекциялық агент екенін хабарлады;
- Профессор Б.А. Жапаров Пагуош комитеті қызметінің ерекшелігін ескере отырып, КазРЕНА жаңадан бастаушыларға да, тәжірибелі киберқауіпсіздік мамандарына да, сондай-ақ өз ұйымдарының киберқауіпсіздік саласындағы шешімдеріне жауапты басшылар мен менеджерлерге арналған ядролық, биологиялық және басқа да аса қауіпті маңызды объектілерде киберқауіпсіздікті оқыту бойынша мамандандырылған курстарды ұйымдастыруды және өткізуді ұсынады;
- Х. ғ. к. С.Р. Савельев ядролық қаруды бақылау саласындағы жаһандық ахуалға көзқарасымен бөлісті, сондай-ақ Қазақстанда биологиялық қаруды және оның инфрақұрылымын жою мәселесі бойынша зерттеу жүргізудің орындылығы туралы ұсыныс айтты;
- Жастар бөлімінің төрағасы, ҚР ҰЯО АЭИ филиалының зертхана бастығы. А.Ж. Миниязов Комитеттің ЖБ 2022 жылға арналған іс-шаралары орындалғанын хабарлады: шет елдердің жастарымен, атап айтқанда Ұлыбритания мен РФ Пугваш топтарының жастар бірлестіктерінің қатысуымен өзара іс-қимыл жолға қойылды, бірқатар басқа бірлескен іс-шаралар ұйымдастырылды және өткізілді;
- Профессор А.А. Зейнуллин "Самұрық-Қазына" ҰӘҚ басшылығымен А.М. Сатқалиевпен кездесуі туралы хабардар етті, ол тәжірібиелік жағынан іске асыру мүмкіндігі бар ғалымдардың пилоттық жобаларын қолдауға дайын екендігін атап өтті, мысалы: судан, көмірсутектерден, баламалы энергетиканың көмегімен, атом энергетикасының көмегімен сутегін өндіру, сақтау және тасымалдау, ғалымдар осы сутегі энергиясын пайдалану үшін жасай алатын жаңа материалдар жасап шығару және т.б. "Самұрық-Қазына" ҰӘҚ-да өз жобаларын ұсынуға болатын ғылыми-техникалық бастамалар орталығы (ҒТБ) бар. Және ол негізінен осы пилоттық жобаларды қолдайтынын жеткізді. ҚазҰЖҒА Президентінің тапсырмасы бойынша ҚазҰЖҒА ғалымдарынан ҒТБ бойынша жобаларды қолдау мәселелері бойынша ҚР ЖБжҒ Министріне баруды жоспарлап отырғанын хабарлады. Ғалымдардан сутегі энергетикасы бойынша ғылыми бағдарлама құру үшін жобаларын күтетінін айтты. ҚПК-ның 2022 жылғы жұмысын және "ҚПК-ның 2023 жылға арналған іс-шаралар жоспары" жобасын мақұлдауды ұсынды және Академияда оны қарастырып, қолдағандарын айтты.
Профессор В.С. Школьник отырысты қорытындылай келе, ҚазҰЖҒА жанындағы Қазақстанның Пагуош комитетінің 6-шы отырысы онлайн-форматта Комитет мүшелерінің 2022 жылғы ҚПК қызметін және "2023 жылға арналған ҚПК іс-шаралар жоспары" жобасын талқылауға белсенді қатысуымен өткенін атап өтті.
"2023 жылға арналған ҚПК іс-шаралар жоспары" жобасына барлық ұсыныстар бірауыздан қабылданды.
Комитеттің 6-шы отырысы қарсаңында келіп түскен ҚПК мүшелерінің ұсыныстарын ескере отырып дайындалған "2023 жылға арналған ҚПК іс-шаралар жоспары" жобасының жиынтығы отырыс кезінде айтылған жаңа ұсыныстарды ескере отырып пысықталатын болады.