Пугваш хатшылығы. 30 қазан, 2023 жыл:
Пугваштың бас хатшысы Паоло Котта Рамуссиноның Украинадағы және Израильдегі және
Газадағы қазіргі жағдай туралы ескертуі (бейресми аударма):
Осы күрделі кезеңде ауыр қақтығыстар жаһандық қауіпсіздікке қауіп төндіреді. Бұл қақтығыстарды азайту және бейбітшілік пен қауіпсіздік жолын қалпына келтіру маңызды. Бұл оңай міндет болмайды, бірақ Пугваштың бейбітшілік мақсатына кез келген жолмен өз үлесін қосуы маңызды. Қалай болғанда да қабылданатын ең маңызды шешім – тез арада атысты тоқтату, содан кейін тиісті келіссөздер.
Ағымдағы ең өзекті және қауіпті екі қақтығысты қысқаша талқылайық: Украинадағы соғыс және Газа мен Израильдегі соғыс. Қаза тапқандар мен жараланғандар, азаматтық және әскерилер саны күн сайын артып келеді, ал төменде келтірілген сандар тек уақытша деректер.
УКРАИНАДАҒЫ СОҒЫС ТУРАЛЫ
Украинада таңғаларлық көп адамның өмірі қиылды – БҰҰ мәліметі бойынша, 2014-2021 жылдар аралығында Украинада 14 мыңнан астам адам қаза тапты. 2022 жылдың ақпанында Ресейдің басып кіруімен басталған соғыс украиналық бейбіт тұрғындар арасында 37 000, ал украин күштері арасында 70 000 өлімге әкелді. Ресей әскері 100 000 немесе одан да көп адам жоғалтты. Ал соғыс жалғасуда. Украина халқы, кейбір мәліметтер бойынша, шамамен 46 миллионнан 36 миллионға дейін қысқарды, бұл негізінен елден кеткен адамдар санына байланысты. Соғыстың келтірген экономикалық зияны қай жағдайда да таң қалдырады.
Болашақтың переспективасы көңіл көншітпейді. Соғыс қазіргі қарқынмен жалғасатын болса, көп украиндықтар қырылады. Егер соғыс НАТО/АҚШ және Ресей күштері арасындағы тікелей қарсыласуға дейін созылса, ядролық қауіптер күрт артады. Кез келген тараптың қарапайым күштермен жерде қысқа мерзімді кез келген жеңіске жету мүмкіндігі шындықтан алыс.
Қысқа мерзімде атысты тоқтатуға қол жеткізу маңызды, содан кейін қазір ресейлік күштер басып алған аумақтарды басқару бойынша келіссөздер жүргізілуде. 2014-15 жылдар аралығында Ресей мен Украина арасында кейбір делдалдықты ұсынатын Минск келісімдері анықталды. Біз Минск келісімдерінің рухына қажетті түзетулер енгізе отырып, қайта оралуды қарастыруымыз керек.
Әрине, кез келген атысты тоқтату антагонистерге қару-жарақ жеткізуді тоқтатумен байланысты болуы керек. Бұған қоса, АҚШ немесе НАТО елдері Украинаға жеткізетін кез келген қару соғысты ұзартуға және бұрын айтылғандай, ядролық қауіптерді арттыруға әкелуі мүмкін.
Сондай-ақ бірнеше жылдан бері күрт тоқтатылған АҚШ-Ресей қару-жарағын бақылау процесін қайта бастау өте маңызды. АҚШ-тың «Зымыранға қарсы қорғаныс» және «Орташа және қысқа қашықтықтағы зымырандар» бойынша келісімдерін жоюымен Ресей тексеру және екіжақты консультативтік комиссияға қатысу тұрғысынан оның орындалуын тоқтатқанымен, тек Жаңа Бастау келісімі ғана сақталды. Қазір Ресейдің ЯСЖТШ-дан бас тарту мүмкіндігі туралы қауесеттер бар, бұл оны АҚШ та, Қытай да ратификацияламағанымен ақталады. Халықаралық қоғамдастық біз қару-жарақты бақылау процесінде қол жеткізген барлық жетістіктеріміздің жойылғанын қаламайтынымызды анық айтуы керек.
Израиль және Газа секторы
2023 жылдың 7 қазанында Хамас содырлары Газа секторынан бес шақырымдай жерде ұйымдастырылған мерекелік шараға шабуыл жасады. Онда кем дегенде 260 адам қаза тапты, ал Хамастың кейінгі шабуылдарында барлығы 1400-ге жуық израильдік бейбіт тұрғын қаза тапты. 200-ге жуық израильдік Хамас содырлары ұрлап кеткен. Басқа жақтан Израильдің Газаға жасаған кейінгі шабуылдарында көбі балалар болған шамамен 8 мың палестиналық бейбіт тұрғынның қаза тапқаны хабарланды. Газаға су, азық-түлік және газ жеткізу мәселесі бұрыннан қиын болды. Бейбіт тұрғындарға Газаның солтүстігін тастап, сусыз, тамақсыз және бензинсіз оңтүстікке көшуге бұйрық берілді. Ал оңтүстікке көшу үйлер мен адамдарды израильдік шабуылдардан құтқара алмады. Газадағы медициналық жағдай апатты және ауруханалар шынымен де дұрыс жұмыс істей алмайды. Қайтыс болғандардың санына жараланғандардың көп санын, палестиналықтарды да, израильдіктерді де қосу керек.
Газадағы және оның айналасындағы соғыс Ливанның солтүстігінде (Хезболла орналасқан) кең ауқымды қатысумен жалғасуы мүмкін және болашақта Иран сияқты басқа Таяу Шығыс елдерін жанама немесе тікелей қамтуы мүмкін.
Қаза тапқан, жараланған және қоныс аударған бейбіт тұрғындардың таңқаларлық саны Газа үшін қазіргі соғысты Израиль-Палестина қақтығысындағы ең нашар эпизодтардың біріне айналдырады. Сондай-ақ, химиялық қаруды (мысалы, ақ фосфор) қолдану да тыйым салынған әрекет болып табылатыны сияқты, бейбіт тұрғындарды жаппай өлтіру де оны кім жасап жатқанына қарамастан қылмыстық әрекет екенін ұмытпауымыз керек.
Бұл мәселелердің негізінде Газаның ашық аспан астындағы түрмеге айналуы, ал Палестинаның физикалық тұрғыдан байланыссыз екі бөлікке бөлінуі жатыр. Осло келісіміне 30 жыл. Бірақ екі мемлекет туралы шешім мүлде дұрыс орындалмады. Газа мен Иордан өзенінің батыс жағалауы арасындағы қатаң бөліну және соңғысындағы израильдік елді мекендер Осло келісімінің рухын тиімді бұзатын элементтер болып табылады.
Израиль әскерінің Газаға басып кіруі жағдайды айтарлықтай нашарлатуы мүмкін. Адамдардың үйлерін қиратып, миллионнан астам адамды үйлері мен дүние-мүлкін тастап кетуге мәжбүрлеу одан әрі жаугершілік пен кек алудың көзі болады. Және бұл барымтадағы израильдіктердің өмірін сақтап қалу мүмкіндігіне тосқауыл қоюы әбден мүмкін.
Оның орнына, бізге тез арада қажет нәрсе - толық атысты тоқтату және тиімді екі мемлекет келісімін табуға міндеттеме.
Біз сондай-ақ атысты тоқтатусыз шайқас одан әрі кеңейіп, Таяу Шығыстағы басқа елдерді қатыстырып, одан да қауіпті жағдайға әкелетінін мойындауымыз керек.
ЗОРЛЫҚ ЖӘНЕ СОҒЫСТЫҢ ТАРАЛУЫ
Біз зорлық-зомбылық пен жанжалдың көбею үрдісін атап өтеміз, бұл бір мезгілде көбірек қауіп пен өлімге әкелуі мүмкін фактор. Проблемалар Таяу Шығысқа, Тайваньға, Кореяға және т.б. кеңірек таралуы мүмкін. Біз бүкіл халықаралық қауымдастықты соғыс қимылдарын тежеу және бейбітшілікті нығайту үшін батыл шаралар қабылдауға шақыруымыз керек. Жаппай қырып-жоятын қарулардың көптігімен біз бұрын-соңды болмаған жаһандық қауіп-қатерге тап боламыз, оларды кез келген жағдайда болдырмау керек.
Дереккөз: https://pugwash.org/2023/10/30/note-on-the-present-situation-in-ukraine-and-in-israel-and-gaza/