ҚПК хатшылығы 2.06.2023 ж Г.Даукеева атындағы Алматы энергетика және байланыс университетінде Қазақстан Республикасы Инженер-энергетиктер одағы мен «ҚАЭС» АҚ бастамасымен «Қазақстанның атом электр станцияларын салуға нормативтік құқықтық базасының дайындығы қандай?» деген тақырыпта арнайы семинар өткенін хабарлайды.
Семинарға қатысқандар: М.Дулқайыров – «Қазақстан Республикасы Энергетиктер одағы» ММ бас директоры, ҚПК мүшелері: Т.Жантикин – «Самұрық-Қазына» АҚ «ҚАЭС» бас директоры, Е.Батырбеков – «Қазақстан Республикасының Ұлттық ядролық орталығы» республикалық мемлекеттік кәсіпорнының бас директоры, И. Тәжібаева – Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігінің «ЯТҚ ҒТО» бас директоры; Б.Ибраев – ҚЯҚ жанындағы «ВАНЕП» төрағасы; Д.Джансейітов – ҚР ММ «ЯФИ» республикалық мемлекеттік кәсіпорнының бас директорының орынбасары; П.Своик – Қоғам, саяси қайраткер, тәуелсіз сарапшы, және ядролық физика саласындағы басқа да сарапшылар, Orda.kz тілшісінің хабарлауынша, «...көмір де, газ да, жаңартылатын энергия көздері де елдегі негізгі буынды алмастыра алмайтынын» айтты.
(Семинар бағдарламасы 1-қосымша).
Семинар модераторы М.Дүлқайыров өз сөзінде Қазақстан алдағы онжылдықтарда көміртекті бейтараптыққа келуі керек екенін еске салып, бүгінгі күні жағдайдың балама болмайтындай дамып кеткенін – тек қана көмірқышқыл газының құрылысын салу керектігін атап өтті. атом электр станциясы. Базалық қуат тапшылығын жабу үшін елде қуаттылығы 1000-нан 1400 МВт-қа дейін кемінде екі блоктан тұратын атом электр станциясын салу қажет. Сонымен қатар, онымен жұмыс істеу үшін екі мың маман қажет, дейді мамандар.
«Атом электр стансасының құрылысы елдің дамуына мультипликативті әсер етеді. Елдің ғылыми-техникалық және жоғары білікті кадрлық әлеуетінің артуы болжануда. Құрылыс кезінде 8000-ға дейін жаңа жұмыс орындарын және пайдалану кезеңінде 2000-ға дейін жоғары сапалы кадрларды құру қажет болады. Салада әдеттегідей, атом электр стансасын салу кезінде бір жұмыс орны экономиканың сабақтас салаларында тағы онды құрайды. Жергілікті өнеркәсіпті дамытып, өзіміздің отын базамыздың әлеуетін кешенді пайдалану арқылы парниктік газдар шығарындыларын жылына 10 миллион тоннаға дейін азайту жоспарлануда», - деді «Қазақстан атом электр станциялары» АҚ бас директоры Тимур Жантикин. Ол бір атом электр станциясы тұтынушыларды 60 жылдан астам сенімді энергиямен қамтамасыз ететінін атап өтті.
И.Тәжібаева Қазақстан Республикасында атом электр станцияларын салу кезіндегі нормативтік-құқықтық актілердің дайындығына тоқталып, атом энергетикасы мен ядролық технологияларды дамыту үшін қажетті шарттарды белгіледі:
- ядролық, радиациялық және ядролық қауіпсіздік қағидаттарын сақтау;
- нормативтік-құқықтық базаның, тәуелсіз реттеуші органның болуы;
- халықаралық принциптер мен келісімдерді сақтау;
- құзыретті мамандар (даярлау және қайта даярлау);
- жинақталған тәжірибе мен білімді пайдалану, ұрпақтар сабақтастығы қағидасы.
«Нормативтік құқықтық база бар, бірақ оны жетілдіру қажет. Мысалы, қазіргі уақытта атом энергиясын пайдалану саласындағы нормативтік құқықтық актілердің жалпы тізбесі жоқ – атом энергиясын пайдаланатын әрбір нысан үшін жеке тәсіл қолданылады. Себебі, көптеген құжаттар Кеңес Одағында немесе Ресей Федерациясында әзірленіп, бекітілген және олардың әрекеті нақты қондырғы үшін арнайы Қазақстанға тараған. ҚР ЭМ ЯЭҚБК, реттеуші орган ретінде тізіммен келіседі және әрбір қондырғы/объекті үшін НҚА пайдалануға рұқсат береді. Құрылысы жоспарланған АЭС үшін реакторлық технологияларды әлеуетті жеткізушілердің нормативтік құжаттарын ішінара келісу мақсатқа сай», - деді Ирина Тәжібаева.
Ол нормативтік-құқықтық базаны айтарлықтай кеңейту керектігін атап өтті. Оның пікірінше, МАГАТЭ құжаттары АЭС құрылысында қолданылатын құқықтық актілердің толық тізіміне қосылуы керек. Ал конвенциялар мен келісімдердің ережелерін сәтті жүзеге асыру үшін әлі де заңға тәуелді актілер жеткіліксіз. Қажетті нормативтік-құқықтық актілер тізбесі атом электр стансасын салу туралы үкіметаралық келісімді дайындау кезеңінде де әзірленіп, үкімет қаулысымен бекітілуі тиіс.
Басқа сарапшылар Қазақстанда ядролық инфрақұрылымның мынадай элементтері қазірдің өзінде құрылғанын атап өтті:
- атом энергиясын пайдалану туралы жаңартылған заң қабылданды;
- Реттеуші орган құрылды және жұмыс істейді – Ядролық және энергетикалық қадағалау мен бақылау комитеті; реттеушіге техникалық қолдау көрсететін ұйымдар бар;
- ел атом энергиясын бейбіт мақсатта пайдалану саласындағы негізгі халықаралық конвенциялар мен келісімдерге қатысушы болды, дамыған заңнамалық базаға ие болды;
- елдегі барлық ядролық инфрақұрылымды қажетті деңгейде құруға және ұстауға толық жауапты министрлік (Қазақстан Республикасының Энергетика Министрлігі) тағайындалды;
- болашақ атом электр станциясын салуға ықтимал облыс (аудан) жарияланды;
- 2035 жылға дейінгі электр энергиясына қажеттілік бойынша есептеулер жүргізіліп, тиісті талдау жүргізілді.
Анықтама үшін: Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігі қызметінің реттелетін бағыттарына атом энергиясын бейбіт мақсатта пайдалану, ядролық объектілердің ядролық, радиациялық және ядролық физикалық қауіпсіздігін, халықтың радиациялық қауіпсіздігін қамтамасыз ету жатады.
Сарапшылар АЭС құрылысы аясындағы мүмкіндіктерді, алдағы міндеттер мен кадрлық мәселелерді тағы да талқылады. Семинарға барлығы 50-ге жуық адам қатысты.
Толығырақ ақпаратты веб-сайттан табуға болады: http://www.orda.kz
Фотосуреттер Оrda.kz-пен ұсынылған.